Leesverslag bij stromingsboek
1880-1940: “De stille kracht”, Louis Couperus
Algemene informatie
a. Standaardtitelbeschrijving:
Auteur, titel: Louis Couperus, “De stille
kracht”
Plaats van uitgave: Zutphen
Jaar van uitgave: 2004
Jaar van eerste uitgave: 1900
b. Genre:
Psychologische roman
c. Een korte samenvatting van het boek:
Het
verhaal gaat over de resident van Laboewangi, genaamd Otto van Oudijck. Hij
woont samen met zijn tweede vrouw Léonie en vier kinderen op het land. Hij is
erg druk met zijn werk en kan het niet goed vinden met zijn regent. Hij merkt
niet dat zijn aantrekkelijke vrouw Léonie hem bedriegt met vele mannen,
waaronder ook haar stiefzoon Theo en de knappe Addy. Addy heeft ook een relatie
met de dochter van Otto. Het eiland wordt geteisterd door iets wat de bewoners
“de stille kracht” noemen. Het gaat hier om een kracht die ervoor kan zorgen
dat de Nederlanders weggaan van het eiland. Als Otto op een dag een regent
ontslaat, omdat deze zich onbeschoft gedroeg op een feest, vertellen de bewoners
dat de stille kracht hem zal pakken. Eerst gelooft de familie hier niets van,
maar als er vreemde dingen gebeuren in het huis, vlucht iedereen weg. Iedereen
vertelt Otto dat dit komt door de regent, en als hij de regent dan een
waarschuwing geeft stoppen de rare gebeurtenissen en komt iedereen toch weer
terug naar het huis. Een tijdje later komt Otto achter het verraad van Léonie
met Addy, maar om haarzelf te redden vertelt Léonie dat Addy alleen bij haar
was om de hand te vragen van Doddy. Van Oudijck is hier tevreden mee en laat
Doddy gaan. Dan lijkt alles weer goed te gaan, maar dan komt Otto er achter dat
Léonie daadwerkelijk vreemdgaat. Ze scheiden en Léonie vertrekt naar Europa (samen
met de twee jongste kinderen). Ook Theo gaat weg, omdat hij een baan heeft
gekregen. Otto besluit te stoppen met werken en vertrekt. Dan zoekt Eva
Eldersma hem nog een keer op. Zij is de vrouw van een van de belangrijkste
medewerkers van Otto en nam vaak de taken van Léonie over, aangezien Léonie niet
voldoende deed in haar rol als residentsvrouw. Otto blijkt nu ergens te wonen
met een Javaanse vrouw. Na een tijdje te hebben gepraat nemen ze afscheid en
dan zien de een man met een wit pak die Addy en Doddy al een keer had achtervolgd.
De stille kracht, die ervoor had gezorgd dat Otto zijn macht verloor, is weer
terug.
Specifieke opdracht: verwerkingsvragen
a. “De
stille kracht” is typisch een naturalistische roman, deze uitspraak zal ik
verderop in mijn verhaal onderbouwen. Maar wat houdt het naturalisme ook alweer
in? In het kort wat feitjes over deze
literaire stroming:
-
Het naturalisme ontstond in Frank als
rechtstreekse tegenreactie op het realisme
-
Het naturalisme was permanent aanwezig van
1850-1900
-
De stroming kwam vooral tot uiting in het proza
en in het drama
b. Hieronder de kenmerken van het naturalisme,
met daarbij toelichting door middel van het gebruik van voorbeelden, situaties,
fragmenten of citaten uit “De stille kracht”.
-
Het
verhaal draait om een nerveuze/zwakke en/of zieke persoon
In het verhaal is eigenlijk sprake van 3 belangrijke personages, maar de
hoofdpersoon is toch wel Otto van Oudijck. Hij is zeker ‘zwak’, want is hij is
zo praktisch ingesteld dat hij blind is voor wat er leeft in zijn gezin en voor
de Stille Krachten waar over verteld wordt. Als de Stille Kracht hem dan
daadwerkelijk treft, zakt hij helemaal in elkaar…
”En dat er krachten waren, die zich
verzamelden tot ene kracht, die hem tegenwerkte……………. zou voor zijn ziel een
raadsel zijn, en mythe blijven.”
-
Er is
sprake van een seculier wereldbeeld
In het verhaal wordt nergens gesproken over religie. Er wordt wel eens
wat verteld over de Javaanse gebruiken met betrekking tot religie, maar de
auteur geeft hier zeker zijn mening niet over.
-
Het plot
kan in grote lijnen aangegeven worden als de geschiedenis van een ontnuchtering
Dit kenmerk komt ook overeen met het verhaal: de personages ontwikkelen
zich, en aan het einde van het verhaal komen ze (Otto, Léonie en Eva) erachter
dat hun leven niet op dezelfde manier door kan gaan in Indië: ze kiezen voor
een verandering in hun leven. Léonie vertrekt bijvoorbeeld naar Europa.
-
Het
onevenwichtige temperament van de hoofdpersoon wordt verklaard door
determinerende omstandigheden (zoals erfelijkheid, milieu en opvoeding)
In het verhaal is steeds sprake van de botsing tussen twee culturen: de
Javaanse en de Nederlandse cultuur. Door die botsing ontstaat “De stille
kracht”, die het conflict (tussen resident en regent) moet oplossen.
-
Op het
gebied van seksualiteit krijgen taboeonderwerpen aandacht
“De stille kracht” zorgde in 1900 voor aardig wat commotie onder de
mensen, aangezien Couperus het gedetailleerd beschrijven van seksualiteit zeker
niet mijdt. Een voorbeeld hiervan is de beschrijving van het stuk waarin Otto
erachter komt dat zijn vrouw met Addy vreemdgaat. Een ander citaat: “Ze
wilden het beiden….. en het wild-dierachtige van Addy.”
-
Objectieve
houding van de verteller (geen oordelende verteller)
De verteller houdt zich in het verhaal erg afzijdig. Nergens wordt een
persoon ‘veroordeeld’ door de verteller. Ik vond het mooi om te lezen dat je
als lezer van ieder personage genoeg te weten komt om te begrijpen waarom
iemand op een bepaalde wijze handelt.
-
Veelvuldig
gebruikt van de vrije indirecte rede
Het grootste deel van het verhaal is geschreven in de indirecte rede (op
de dialogen na). Er zitten bovendien veel lange natuurbeschrijvingen bij, die
ervoor zorgen dat het verhaal betrouwbaarder lijkt. Bijvoorbeeld de allereerste
zin van het boek:
‘De volle maan, tragisch die avond,
was reeds vroeg, nog in de laatste dagschemer opgerezen als een immense,
bloedroze bol, vlamde als een zonsondergang lag achter de tamarindebomen der
Lange Laan en steeg, langzaam zich louterende van haar tragische tint, in een
vage hemel op.’
-
Het
fatalisme en determinisme komen duidelijk naar voren
Dit is voor mij het hoofdkenmerk van het naturalisme en dit kenmerk kon
ik zeker terugvinden in het boek. In de titel, “De stille kracht” zit al een
soort van determinisme verborgen. Door het lezen van het boek wordt duidelijk
wat die stille kracht dan precies is. De mens kan geen invloed op die kracht
uitoefenen, het is ongrijpbaar. Er is veel aandacht voor het noodlot.
c. “De stille kracht” is zeker een exponent
van het naturalisme. Alle kenmerken van de literaire stroming die ik heb
genoteerd, zijn in het boek terug te vinden. Vooral dat determinisme en
fatalisme sprong echt uit het boek.
Verder heb ik ook een documentaire over dit boek bekeken, waarin steeds
wordt verteld dat “De stille kracht” een prachtig voorbeeld van een naturalistische
roman is.
Bronnen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten